Murâbaha Dosya Masrafı Nasıl Değerlendirilmelidir?

Bilindiği üzere katılma hesapları mudârabe (emek sermaye ortaklığı) esasına dayanır. Mudârabe akdinde rabbülmâl sermayeyi mudâribe teslim eder. Mudârip bu sermayeyi işletip gelir elde edecek ve bu gelir, iş sonunda başta anlaşılan orana göre paylaşılacaktır. Bu noktada mudâribin işi yaparken karşılaşacağı masrafların nasıl karşılanacağı gündeme gelmektedir. İslâm hukukçuları mudâribin iş yaparken sefere çıkıp çıkmayacağına göre sermayeden masraflarını alıp alamayacağını tartışmışlardır. Anlaşıldığı kadarıyla içtihada açık olan bu konuda genel kanaat işin yapılmasını temin için makul miktarda masrafların sermayeden karşılanması yönündedir37. Adâlet de bunu gerektirir. Zira işle ilgili masrafları mudâribin çekmesi yapılan akdin mudârabe değil müşâreke olduğu anlamına gelir.

Katılım bankacılığında banka ile sermaye sahipleri kârı nasıl paylaşacakları üzerinde anlaşmaktadırlar. Bundan sonra işin yapılması esnasında ortaya çıkan bütün masrafları banka karşılamaktadır. Genel müdürlük binası, şubeler, tefrişat, network ağı, koruma hizmetleri, yazılımlar vs. hep bankanın payından ödenmektedir. Elbette katılma hesaplarının banka varlığı için harcanması teklif edilemez. Fakat bu varlıklar olmasa katılma hesaplarının hesap sahiplerine kâr dağıtacak tarzda kullanılması da mümkün olmaz. Yani örneğin banka çalışanları bir yönüyle banka adına diğer yönüyle ortaklık sermayesi adına çalışmaktadırlar. Bu yüzden banka bu tür masrafların sadece bir kısmını karşılamak üzere rabbülmâlden aldığı sermayeyi değil; müşterilere malı satarken onlardan alınacak kârın bir bölümünü, dosya kapanıncaya kadar yaptığı ve yapacağı hizmetler mukâbili kendisine almaktadır. (Yani dosya masrafı ismiyle alınan meblağ aslında satılan maldan elde edilen kârın bir bölümüdür. Bir anlamda mal bedeli tek fiyat şeklinde değil birkaç işlem alt alta yazılarak belirlenmiş olmaktadır.) Hasılı masrafları sermayeden dahi karşılaması tartışılan mudâribin, yaptığı işten kaynaklanan kârın bir bölümünü masraflar için alması kanaatimizce uygun olsa gerektir. Fakat bankanın dosya masrafı alırken insaf içinde olması ve katılma havuzunun kârını az tutarken kendi komisyonunu yüksek tutmaması gerekir. Pazarlama stratejisi gereği böyle yapacak ise kendi öz sermayesini kullanarak murâbaha yapmalıdır.

Katılım bankalarının aldıkları dosya masraflarını da murabahayı havuzdan yapmış iseler havuza yansıtıp, havuzdan alacakları kâr oranını artırmaları daha doğru bir işlem olacaktır.


37. bk. Osman Şekerci, İslam Şirketler Hukuku Emek Sermaye Ortaklığı, İstanbul: Marifet Yayınları, 1981, s. 308 vd.

 

Finansman


Murâbaha Nedir?

Murabaha Mekanizması Klasik fıkıhta murâbaha malın…