Kira Nedir?
İnsanoğlu bir malın mülkiyetine sahip olamayabilir. Ancak onu kullanması gerekiyorsa malın sahibine belli bir bedel ödeyerek kiralayabilir. Mal sahibi hem malın mülkiyetini devretmemiş hem de kira geliri elde etmiş olur. Kiracı ise hem maldan faydalanmış hem de malın mülkiyetini devralacak kadar çok bedel ödememiş olur. Yine insanlar geçimlerini sağlamak üzere emeklerini kiraya verebilirler. Böylece aldıkları maaş ya da ücretle ihtiyaçlarını karşılayabilirler. Meşrû bir ticâret yöntemi olan kiralama katılım bankalarınca da kullanılabilir.
Kira sözleşmesinin konusu “yararlanma” olup ikiye ayrılır:
- 1-Menkul ya da gayr-ı menkul bir maldan yararlanmak üzere yapılan kira sözleşmesi. Ev, araç, makine kiralamak böyledir.
- 2-Bir kimsenin emeğinden yararlanmak üzere yapılan kira sözleşmesi. İşçilik, memurluk, terzilik, berberlik böyledir.
Bugün taksi hattı ve marka gibi bazı hakların kirası da mümkün olabilmektedir.
Şekil-14: Üretim Faktörleri Getirisi
Bir malın kendisini tüketmeden yararlanılabiliyorsa o mal kira sözleşmesine uygundur. Bir maldan yararlanmak için malın kendisini tüketmek gerekiyorsa o mal üzerine kira sözleşmesi yapılamaz. Örneğin ekmek, su, meyve ve para kiralanamaz. Ancak ev, araba, arsa, makine, kitap, mobilya vs. kiralanabilir.
Kiranın nasıl, ne zaman, ne kadar süreyle ödeneceği belirlenmelidir. Aynı şekilde kiraya verilen varlığın kullanım alanı da tespit edilmelidir. Aksi halde taraflar arasında anlaşmazlık meydana gelebilir. Örneğin kiralanan bir binek aracının mal taşımada kullanılması ya da kiralanan bir meskenin imalathaneye çevrilmesi söz konusu varlığa zarar verebilir.
Kira bedeli peşin, tek vâdeli ya da taksitli olabilir. Kiralanan bir yer kira sözleşmesinde aksine bir şart yoksa başkasına kiraya verilebilir. Bu itibarla katılım bankaları peşin bedelle kiraladıkları varlıkları başkalarına vâdeli bedelle kiraya verebilirler. Örneğin fuarda stand kiralayacak bir firmayla katılım bankası böyle bir akit yapabilir. Katılım bankası standı organizatörden peşin bedelle kiralayıp firmaya vâdeli bedelle kiraya verebilir.
Şekil-15: Yararlanma Açısından Kira Sözleşmeleri
Kiracı bakımı yapılmayan varlığı kullanmak istemez ise kira akdini feshedebilir. Kiracı varlığın bakımını kendiliğinden yaptırıp kiradan düşemez. Varlık sahibinin izniyle yaptırırsa düşebilir.
Netice olarak kira varlık sahipleri için meşrû bir kazanç yolu olduğu gibi söz konusu varlığı kullanmak zorunda olanlar için de uygun bir ticârî işlemdir. Böylece varlığın mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan vergi, bakım, değer kaybı ve yıpranma gibi sorumluluklar yüklenilmemiş ve hem de varlıktan istifade edilmiş olur. Katılım bankaları ise hem kendi varlıklarını (örneğin kasalarını) kiraya vererek hem de başkalarından peşin bedelle kiraladıkları varlıkları vâdeli bedelle kiraya vererek kazanç sağlayabilirler.
