Katılma Hesaplarına Dağıtılan Kâr Neden Fâizli Banka Fâizlerine Yakın Olmaktadır?
Bankacılık Sektöründeki Maliyet ve Kar Hadleri Birbirine Yakın Olduğu Müddetçe ve de Katılım Bankalarının Murabahayı (Alım-Satımı) Tercih Ettikleri Müddetçe Mevduat Bankalarının Faizi ile Katılım Bankalarının Dağıttıkları Kar Payının Birbirlerine Yakın Çıkacağına İlişkin İşlem Karşılaştırması.
Katılım bankalarının kâr oranlarının fâizli banka fâizlerine yakın olduğu iddiası kısmen doğru kısmen doğru değildir. Fâizli bankalar fâiz verme taahhüdüyle vâdeli hesap açtıkları için Merkez Bankası’nın da etkisiyle fâiz oranları değiştikçe bankalar fâiz oranlarını indirip yükseltebilmektedirler. Yani fâizli bankalar piyasada oluşan fâiz oranlarına bağlı olarak fâiz oranlarını istedikleri gibi değiştirebilmektedirler. Katılım bankaları ise fâiz taahhüdüyle borç değil işletme vaadiyle sermaye kabul ettikleri için katılma hesabı sahiplerine başlangıçta herhangi bir kâr taahhüdünde bulunmazlar. Yani topladıkları fonun ilk etapta maliyeti sıfırdır. Aldıkları sermayeyi piyasa şartlarına uygun bir kâr oranıyla murâbaha işleminde değerlendirirler. Murâbaha fâizli bankalardaki krediye alternatif meşrû enstrümandır. Murâbahadan elde edecekleri kârı ise katılma hesabı açılırken hesap sahipleriyle anlaştıkları kâr paylaşım oranına göre hesaplara dağıtacaklardır. Dolayısıyla katılım bankaları katılma hesaplarına dağıtacakları kâr paylarını istedikleri gibi değil murâbahadan gelecek kârlara göre belirlemektedirler. Murâbaha kârı ise zamanla havuzlara dönmektedir. Örneğin 1 aylık hesap açan bir kimseye verilecek kâr, doğrudan kendi parasından kaynaklanan kâr olmayıp daha evvel bankanın yaptığı murâbahalardan söz konusu 1 ay içinde havuza dönecek kârlardan olmaktadır. Murâbaha kârı yüksek iken katılım bankalarının yaptıkları akitlerden doğan kâr döndükçe hesap sahipleri yüksek kâr, murâbaha kâr oranı düşükken yaptıkları akitlerden doğan kâr havuza döndükçe düşük kâr elde etmiş olurlar.
Netice itibariyle katılım bankaları ile fâizli bankalar aynı sektörde oldukları için piyasalarını belirleyen temel faktörler aynıdır. Aynı piyasadan elde ettikleri geliri fâizli bankalar fâizli yolla hesap sahiplerine aktarırlar. Katılım bankaları ise piyasadan elde ettikleri kârı katılma hesabı sahiplerine aktarırken şu noktalara dikkat ederler:
- Katılım bankası katılma hesabı açarak kendisine sermaye verenlere fâizli bankalardan daha az olmayacak şekilde bir kâr paylaşım oranını mudârabe akdini yaparken tespit etmiş olmalıdır. Zira piyasadan daha az kâr alan hesap sahipleri bankadan fonlarını çekerek bankayı zora sokabilirler.
- Katılım bankası sermayeyi işletirken (murâbaha yaparken) öyle hassas kâr oranı belirlemelidir ki müşterilerini memnun etmeli; piyasaya göre yüksek kâr almamalıdır. Çünkü yüksek maliyet müşterilerin başka bankalara yönelmesine sebep olur.
- Katılım bankası hissedârlarının da üstlendikleri riske göre piyasada kabul edilebilir bir kâr etmesini sağlamalıdır. Aksi halde bankacılık yapmayı kabul edip büyük risklere katlanan hissedarlar sektörden bekledikleri kârı alamayınca ayrılma kararı alırlar.
