Katılım Bankaları Nakit İhtiyacı Olanlar İçin Hiçbir İşlem Yapmaz mı?
Katılım bankaları nakit temin edilen kurumlar olmaktan daha ziyade emtia alım satımlarıyla ön plana çıkmış ve kendilerini topluma böyle tanıtmışlardır. Bu sebeple günümüzde katılım bankaları müşterilerinin nakit ihtiyaçlarını karşılamak üzere çoğunlukla bir işlem yapmamaktadırlar. Yani müşterilerinin doğrudan nakde ihtiyaçları olduğunda buna yönelik bir çözüm yolu kullanmamaktadırlar. Fakat para bulamaz ise büyük sıkıntılar yaşayacak samimi müşterilerine teverruk yapmakta ve böylece onları bu sıkıntılı süreçten kurtarmaktadırlar.
Katılım bankalarının nakde ihtiyacı olanlara yardımcı olmamasının bir sebebi toplumun katılım bankaları hakkındaki önyargılarıdır. Murâbaha ile fâizli kredileri özdeşleştiren bir topluma nakit ihtiyaçların karşılanması için yapılacak finansal işlemleri (örneğin teverruk) anlatabilmek oldukça güç olsa gerektir. Bununla birlikte tarihte ve günümüzde meşrû bir yolla nakit bulmaya çalışmanın meşrû olduğu İslâm hukukçularınca ifade edilmektedir. Kanaatimizce kabul edilebilir bir ihtiyaç söz konusu ise katılım bankalarının teverruk yöntemiyle müşterilerinin nakit sorunlarına çözüm üretmesi meşrû hatta gereklidir. İslâm insanların fâize girmesini men etmiş ancak ticâretle nakit bulmalarına engel olmamıştır. Gerçek ticârî işlemleri, nakde ulaşma amacı var diye gayr-ı meşrû saymak hem delilsizce yasak koymak hem de keyfî olarak insanları sıkıntıya sokmaktan başka birşey değildir. Muâmelâtta kolaylaştırıcı yorumu tercih ederek insanların fâize girmek yerine meşrû ve gerçek bir ticâretle nakde ulaşmalarını temin etmek en doğrusudur diyebiliriz. Bu sebeple örneğin 2012 yılında bazı katılım bankalarınca bedelli askerlik için nakde ihtiyacı olanlara teverruk işlemiyle yardımcı olunmuştur.
BEDELLİ ASKERLİK FİNANSMANI
Bedelli askerlik desteği, Katılım Bankacılığı fon kullandırım yöntemleri içinde yer alan “çabuk nakde dönebilecek mal satışı” (commodity murabaha) yöntemiyle yapılmaktadır. Böylece müşteri faiz karşılığı nakit borçlanmak yerine, bankadan satın aldığı malı spot piyasada nakde çevirerek faize girmeden finansman sağlamaktadır. Bu işlemin nakit amaçlı olması işlemin ticaret yönünü değiştirmez. Çünkü bir malı satın almak kullanma amaçlı olabileceği gibi satma amaçlı da olabilir. Bu işlemin katılım bankacılığı ilkelerine uygun olduğu konusunda pek çok heyet (AAOIFI Fetva Kurulu, Kuwait Finance House Danışma Kurulu) ve İslam hukukçusunun (Hanbelî alimlerin çoğunluğu, Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Prof.Dr. Abdullah b. Süleyman el-Menî, Prof. Dr. Muhammed Revvas Kal’acî) görüşleri vardır. Bu görüşlerden istifadeyle, askerlik bedelini faizle borçlanmadan bulmak isteyen müşterilere bu imkan sağlanmış olmaktadır. İşlemin Yapılış Şekli: Fiziki mal teslimine imkan veren yurt dışı metal borsalarında demir, çinko, bakır gibi madenler Bankaca satın alınacak; gün içerisinde talep eden müşterilerine söz konusu emtia vadeli olarak satılacaktır. Müşteri, bu noktadan itibaren malı yine borsa aracılığıyla peşin satabileceği gibi emtiayı elinde bekletebilir. Emtiayı satma isteği duyan müşteri için, banka borsada aracılık yapacaktır.
