Altın Ve Gümüş Para Mıdır?
Para mübâdele aracıdır. İnsanlar para kullanarak ticâret yaparlar. Para aynı zamanda değer ölçüm aracıdır. Herhangi bir malın değeri parayla ölçülür. Paranın bir başka fonksiyonu da tasarruf aracı olmasıdır. Eğer bir varlık bunları içeriyorsa para olarak kabul ediliyor demektir. Tarih boyunca pek çok şey insanlarca para sayılmış ve para gibi kullanılmıştır. Paranın yukarıdaki fonksiyonları yanında şu özellikleri de vardır:
- Para bazen kendi değeri olan bir varlık olurken bazen kendi başına değeri olmayan bir varlık da olabilir. Örneğin altının kendi değeri varken kağıt paranın kendi başına (kağıt olması haliyle) bir değeri yoktur. Yine “mal para” olarak buğday bir değer taşırken tarihin bir döneminde bazı yerlerde para olarak kullanılan boynuzun hiçbir kıymeti yoktur.
- Para bölünebilir ve taşınabilir bir varlıktır.
- Yine birimleri arasında kayda değer farklılık olmaması da paranın bir özelliğidir.
Altın ve gümüş tarihin bir döneminde para olarak kullanılmıştır. Ancak günümüzde altın ve gümüşün para olarak kullanılıp kullanılmadığı kuşkuludur. Örneğin altın ve gümüş mübâdele aracı değildir. Altın ve gümüşle alım satım yapılmamaktadır. Altın ve gümüşün değer ölçüm aracı olduğu da söylenemez. Altın ve gümüşe dayalı değer biçimi yapılmamaktadır. Tasarruf aracı olup olmamalarına bakılırsa altın bugün de tasarruf aracı sayılabilir. Ancak altın olarak yalnızca yüksek ayarlardaki altınları tasarruf aracı sayabiliriz. On dört ayar altının tasarruf aracı olduğu söylenemez. Gümüş ise bu özelliğini tamamen kaybetmiştir.
Bu değerlendirme ışığında kanaatimizce altının para vasfını tamamen yitirdiği söylenemez. Belki yalnızca on dört ayar altınlar meta sayılabilir. O halde altın alım satımlarında vâde olmaması en isabetli yol olacaktır. Konu hakkındaki baskın görüş ise altın ve gümüşün hala para vasfını koruduğudur. Halbuki gümüşün para vasfı taşımadığı artık kuşku götürmeyecek kadar açıktır. Hayreddin Karaman ise bu konuda şu açıklamayı yapmaktadır: “Altının üç özelliği vardır;
a) Ödeme aracıdır (özellikle uluslararasında )
b) Tasarruf aracıdır,
c) Kıymet ölçüm aracıdır.
Bu üç özelliği taşıdığı, koruduğu sürece altın meta olarak görülmemektedir. Bugün lira ve külçe altın bu üç özelliği taşımakta olduğundan murâbaha yoluyla alınıp satılamaz. Ziynet haline gelmiş altın, külçe altından farklıdır. Para (nakit) olması için kendisinde bulunması gereken üç temel özelliği kaybolmuştur. Bu nedenle işlenmiş altın, ziynet haline gelmiş altın, murâhaba yoluyla alınıp satılabilir. Yine geçmişte bir değer ölçüsü olan “gümüş” yukarıda sayılan üç temel özelliğini yitirmiş olduğundan “meta” hükmündedir ve alım/satıma mal gibi konu olabilir”. Bazı İslâm hukukçuları ise bunların tamamen meta oldukları inancındadır.
