Swap Nedir? Câiz Midir?
Uygulamada fâiz swap sözleşmeleri ve para swap sözleşmeleri olmak üzere iki farklı swap işlemine rastlanılmaktadır.
Fâiz swap sözleşmesinde taraflar, belirli bir vâde için, fâiz ödemelerini karşılıklı olarak değiştirirler. Fâizler iki tarafın anlaştığı bir anapara tutarı üzerinden hesaplanır. Fâiz swap işleminde anaparalar hiçbir şekilde el değiştirmez. Zira bu işlemde taraflar kredileri temin ettikleri piyasalara karşı borçlandıkları anaparaları değil, ödemeyi taahhüt ettikleri fâizleri değiştirmektedirler. Taraflar kredilerin temin edildiği piyasalara birbirleri adına fâiz öderler. Fâiz swapının başta gelen amaçlarından biri, dalgalı fâiz ödemeli borcu, sabit fâizli borca çevirerek ya da tersini uygulayarak yüksek tutarda fâiz ödemelerinden kurtulmaktır. Fâiz swap sözleşmeleri genellikle farklı kredi değerliliğine sahip taraflar arasında yapılır. Kredi değerliliği düşük olan taraf, kredi değerliliği yüksek olan tarafa bir bedel (swap primi) öder. Bu işlem sonucunda her iki taraf da kredi maliyetlerini ucuzlatmış olurlar.
Para swapına gelince, iki taraf arasında belirlenen tutarda bir para biriminin başka bir para birimi ile değiştirilmesi ve belirli bir süre sonunda değiştirilen anaparaların geri ödenmesini içeren bir sözleşmedir.
Para swapı sözleşmesi üç aşamada gerçekleşir:
Birinci aşamada, taraflar, farklı döviz cinsinden anaparaları, sözleşmenin yapıldığı tarihte üzerinde anlaştıkları kur üzerinden (genelde carî kur) değiştirirler.
İkinci aşamada swap sözleşmesi süresince değişimi yaptıkları anaparaların fâizlerini karşılıklı olarak değiştirirler.
Üçüncü ve son aşamada ise, taraflar önceden kararlaştırılan kur üzerinden anaparaları karşılıklı olarak geri verirler. Görüldüğü üzere, bir swap işlemi biri spot ikisi de (fâiz ve anapara) forward olmak üzere üç işlemden oluşmaktadır.
Fâiz swapı fâizin dinen meşrû olmaması sebebiyle câiz değildir. Döviz swapında da fâiz swapı var olduğundan yine işlem meşrûiyetini yitirmektedir. Faiz takası olmaksızın spot işlemle değiştirilen para birimlerinin belli bir vâdede başta anlaşılan bir kur üzerinden yeniden değiştirilmesi işlemi ise forward işlemin hükmünü alır. Yani amaç spekülasyon ise bu da câiz olmaz. Ancak amaç normal ticareti korumak ise bu tür işlemlere de izin verilebilir.
